Hoevelaken - Ned. Herv. kerk
1999.1200b
Vervolg   De Nederlands Hervormde kerk te Hoevelaken
Concept beschrijving voor de gemeentelijke monumentenlijst, d.d. 12-1999

(... op deze vorm geïnspireerd).
De vierkante kansel onder klankbord, uitgevoerd met afgeschuinde hoeken, rust op een smal voetstuk in dezelfde vorm. Doordat de kansel los voor de oostwand staat, is aan de achterzijde plaats voor het trapje. Tegen de oostwand hangt een groot paneel met de geschilderde naamlijst van de predikanten vanaf 1594 in een omlijsting uit het begin van de 20ste eeuw. De 19de-eeuwse vaste banken zijn in het schip en de zijbeuk naar het oosten gericht. In het transept zijn ze gericht op het midden van de kerk, naar de transeptgevels oplopend en daar afgesloten door herenbanken onder een luifel. In het schip hangt een koperen luchter met twee kransen van lichtarmen, met op de bol de inscriptie: "HENDERIK KORTUR TOT HOEVELAAKEN A 1791". De kerk bevat vier jongere luchters, ieder met één krans. In de middeleeuwen was het hoofdaltaar gewijd aan Maria, de zijaltaren aan St-Anthonis en St-Nicolaas. In het torenportaal is tegen de noordwand een gerestaureerde, gaaf bewaarde altaar-mensa van rode zandsteen geplaatst, voorzien van de vijf wijdingskruisen, 150 x 75 x 11 cm. De zijkanten zijn ruw bekapt. De helft van een vrijwel identieke mensa is buiten tegen de zuidwand van de zijbeuk geplaatst. Het gebroken exemplaar is 12 cm dik en eveneens 75 cm breed. Eén lange zijde heeft een deels afgeschuind profiel, de andere nu zichtbare zijkant is ruw bekapt. Slechts twee wijdingskruisen zijn herkenbaar, waarvan één vaag zichtbaar is in een kleine, latere inscriptie "ADB / 1829". Ernaast bevindt zich een grafzerk uit 1849.
In de toren hangen twee klokken, de Mariaklok uit 1537, gegoten door Jan Tolhuis, en een grotere klok uit 1628, wegens oorslogsschade in 1967 hergoten, geschonken door vrouwe Margaretha van Zuylen van Nijevelt. De oude klokkestoel droeg het jaartal 1698.

De oudste klok heeft als opschrift: IHESUS MARIA ANNA IAN TOLHWIS VAN WTRECHT ME FECIT ANÕ 1537. Doorsnede ca 40 cm. Het gotische fries is identiek aan dat van het klokje dat Hendrik van der Borch in 1515 goot voor Rhenen. Op de klok in witte sjabloon-letters een herinnering aan de oorlog: "NH KERK HOEVELAKEN". De tweede klok, oorspronkelijk uit 1628, draagt de tekst: VROUWE MARGARETHA VAN SUYLEN VAN NIIVELT VROUWE TOT HOEVELAC[of E?]KEN HEEFT DESE CLOCKE DOEN GIETEN IN DEN JARE[N?] 1628. SOLI DEO GLORIA. WOUTERUS BOTH ET EPPE AB ARCK [ME FECERUNT] ULTRAIECTI. [VERBUM DOMINI MANET IN AETERNUM 1628]. Doorsnede ca 1 meter.

Waardering

De kerk is van locaal-historisch belang als kerkgebouw met een middeleeuwse oorsprong, sterk gewijzigd en uitgebreid in 1865 en 1936. Tevens is het gebouw van architectuur-historisch belang als goed voorbeeld van de evolutie van een kerk in een betrekkelijk kleine gemeente, waar met beperkte middelen op behoudende wijze aansluiting gezocht werd bij de architectuurstromingen van dat moment. De toren is geplaatst op de rijksmonumentenlijst.

Foto's:
• jp970307-jp970309 (25-07-1997)
• jp990606-jp990616, jp990618-jp990626, jp990628-jp990632 (17-06-1999)
• jp991229-jp991231 (17-11-1999)

Literatuur:
• Veldhuizen, A., Hoevelaken, 1132-1982. Amersfoort (Bekking), 1993 (2e druk). [170 blz. ISBN 90.6109.322.8]. Hierin: blz. 24, 72, 74, 76, 78, 80, 104

(Bronnen ...) Zie verder volgende kaart.